doduc
Bao nhiêu năm nay người ta giương cao khẩu hiệu: đưa miền núi tiến kịp miền xuôi. Vậy đã đưa bằng cách nào và đã làm được gì từ khẩu hiệu đó?
?
Đưa dân đi khai hoang phá rừng lập nên những làng miền xuôi trên núi. Rừng bị bóp chết dần bằng khai thác dã man. Còn văn hóa người miền rừng thì phôi pha vì sự xáo trộn đó.
Hôm qua ngồi nó chuyện với một cô gái Thái đen, cô bảo: anh ơi, người miền núi chúng em không ai đi ăn xin. Đó là việc xấu hổ. Dân chúng em thiếu đói hơn miền xuôi, nhưng đói thì lên rừng tìm cái ăn chứ không ai đi ăn xin đâu. Người Thái chúng em nhìn rừng là nhà mình, là cái kho thực phẩm, là vườn thuốc quí, là nguyên vật liệu cho đời sống hàng ngày, thiếu gì thì lên đấy…Còn người xuôi nhìn rừng chỉ thấy gỗ bán được giá nên rừng bị phá nhanh thế. Nhưng nghe đâu đó cứ như người miền núi phá rừng, người miền núi không biết giữ rừng.
Vậy đó, vì đất rừng không phải là của người xuôi, lên rừng như đi kiếm ăn, ở nhờ, nên chỉ nghĩ đến khai thác, bòn rút càng nhiều càng tốt, không thể giữ rừng như người núi. Người núi thì rừng nơi người ta sinh ra, rừng là nhà của người ta, rừng nuôi sống họ nên họ mới quý, mới giữ.
Em lấy chồng người Kinh. Đám cưới em mặc đồ Thái đen. Ảnh cưới chụp hai vợ chồng đẹp lắm. Vậy mà khi về xuôi bố mẹ chồng em cất ảnh đó đi, chỉ vì con dâu mặc áo váy Thái. Ông bà là nhà giáo cả đấy, từ Thái Bình lên khai hoang, cả đời dạy học trên đó, chồng em cũng sinh trên đó. Bây giờ nghỉ hưu thì ông bà lại kéo nhau về xuôi ở. Chắc ông bà ngại mọi người biết cô dâu là người dân tộc. Vậy thì nền giáo dục được hưởng gì từ những người lên làm giáo dục mà tâm lý vẫn là nhìn dân tộc theo lối coi thường thế? Phải chăng vẫn là cách khai hóa của thực dân mà chúng ta tuyên truyền lên án người Pháp mãi là áp đặt văn hóa!
Anh xem dân tộc em lạc hậu lắm không? có dân tộc nào mà khách đến nhà thì có chăn đệm và chỗ nghỉ riêng cho khách không?
Mấy năm vừa rồi vợ chồng ông chú em ở Pháp về trên quê Sơn La hỏi thêm mấy thứ về nếp sống của nguồn gốc tổ tiên để bổ sung vào những cái còn thiếu của những người Thái tha hương trên đất Pháp. Ông có dịp dự mấy đám cưới và những việc lễ nghĩa của họ mình, chú ấy lắc đầu: giờ nhiều cái sơ sài quá, không bằng người Thái ở bên Pháp. Chú ấy vẫn nói tiếng Kinh tiếng Thái như nhau, chú bảo về nhà vợ chồng con cái đều nói tiếng Thái cả. Chỉ ra ngoài mới dùng tiếng Pháp.
Nghe chị ấy nói tôi bỗng chạnh lòng nhớ lại năm trước đến Bordeaux thăm một nhà thuần việt người Hà Nội mà 5 đứa con không đứa nào biết tiếng Việt. Tôi hỏi chuyện các cháu phải qua bố mẹ chúng thông ngôn
Tôi cũng lại nhớ vợ chồng bác Đinh Chanh- Lò thị Vạt, người Thái ở thị xã Sơn La , mấy năm trước đi miền nam cả tháng. Hỏi thì bác cho biết có nhóm người Thái mời vào trong đó dạy xòe, dạy những lời hát dân ca. Giữ gìn văn hóa người dân tự làm, vì họ ý thức đến cội nguồn, chắc không phải vì lời kêu gọi giữ gìn bản sắc chung chung.
Đến đây thì chúng ta hiểu rằng miền núi đã được gì sau câu khẩu hiệu “ Đưa miền núi tiến kịp miền xuôi ” khá tận tình kia theo cách nhìn khai hóa. Đừng mang một cái thước đo của riêng ai nhằm khai hóa văn hóa một dân tộc khác, mà hòng thành công! Hãy biết tôn trọng văn hóa của mỗi tộc người. Nếu không thế thì sẽ không bao giờ nói đến chuyện thành công trong giữ gìn và phát triển văn hóa. Nếu có thì chỉ là những lời nói dối trên báo cáo mà thôi. 0/8/2014