Doduc
Bên dòng sông Garonne ở Bordeaux nước Pháp, bức tượng mang tên Đa vít, do một nhà điêu khắc làm theo lối hiện đại cao 17 mét. Thân tượng gắn vào chái một công xưởng lớn. Dưới chân tượng có phiến đá hoa cương khắc tên 13 công dân bị Phát xít Đức sát hại trong thế chiến 2 ngay bên cửa ngõ dòng sông Garonne. Chạy dài theo mép bờ con sông còn một sê-ri 15 bức tượng kim loai hiện đại chắp nối bằng hàn dập những bánh xe răng cưa, những tấm thép dập nhăn nhúm đấu ghép lại với nhau, mỗi con tượng gắn liền với một truyền thuyết Garonne…
Vào những ngày cuối rời Bordeaux và tháng 6 năm nay tôi chứng kiến một ngày hội cho dòng sông. Bordeaux để một giờ bắn pháo hoa vinh danh cho dòng sông chảy ngang qua thành phố. Garonne có nhiều huyền tích và được trân trọng như người khai sáng ra vùng đất này. Có tượng vinh danh, có ngày kỉ niệm hằng năm. Hơn chục công dân bình thường bị phát xít giết hại cũng không bị quên trong tâm trí người Bordeaux.
Dưới đó một chút về phía đông, ngoại thành phố Lot et Garonne có một đài tưởng niệm khiêm nhường nép bên con lộ nhỏ. Đài tưởng niệm được khắc họa bằng mấy chục cánh tay đan khít vào nhau nhô lên từ mặt đất, gân guốc cùng bê đỡ một phiến đá lớn. Mặt cạnh chính phía trước được mài phẳng gắn tên mấy chục người dân vùng này. Họ chạy trốn Phát xít Đức lên núi bị một tên phản bội chỉ điểm nên bị bắt về trại giam bên Đức rồi bị thiêu trong trại tập trung phát xít. Tấm bia nhắc lại tội ác man rợ của bọn phát xít, nhắc cho các thế hệ sau nhớ đến lịch sử mà vùng đất này đã trải qua, những tội ác chiến tranh, danh tính những người dân bình dị cũng không thể bị vùi quên.
Tình cờ trong một ngày bình thường đi qua, tôi vẫn thấy những vòng hoa, băng viếng là dải quốc kì Pháp, đặt dưới chân đài kỉ niệm này.
Tại cửa ngõ vào Lepzich nước Đức năm nay, 2011, người ta dang sửa soạn kỉ niệm 100 năm ngày xây đài kỉ niệm những người lính ngã xuống trong trận đánh thắng Napoleon trước khi quân Pháp rút chạy khỏi hành phố. Đài tưởng niệm tạc theo hình quả chuông cao trên 100met. Trên cao, quây quanh núm chuông là những người lính trận tựa lưng vào nhau với vũ khí lăm lăm trong tay. Chân bệ đài kỉ niệm có bán kính dăm chục mét. Hình quả chuông gợi nhớ tiếng chuông gióng lên báo hiệu chiến tranh hay chiêu tập các vong linh người lính trận?
Lại nghĩ về nước nhà. Một dòng sông Hồng tạo nên châu thổ Bắc Bộ không có lấy một ngày kỉ niệm nào dành cho nó, dù từ ngàn xưa, sông vẫn được gọi là dòng soông Cái. Sông Cái là sông Mẹ. dòng sông bồi phù sa cho cả một vùng châu thổ. Cũng không có công trình điêu khắc nào dành cho dòng sông. Nên mẹ thì mẹ, xơ xác thì vẫn xơ xác
Tượng đài thì tràn lan khắp nước nhưng còn thiếu những một công trình điêu khắc quan trọng ghi nhớ những chiến sĩ trận vong ở biên giới Tây Nam chống bọn Khơ mer đỏ tàn độc. Những người lính ngã xuống vì non sông, nhỮng người dân bị tàn sát cần được nhớ tới. Không có một tượng đài nhắc nhở thì lớp người sau sẽ không còn biết để nhớ chỉ một đêm mấy trăm sinh mạng người dân bị Khơ me đỏ giết hại trên đảo Thổ Chu. Cần biết , nhớ mà cảnh giác.
Không có một đài tưởng niệm hàng vạn con em và người dân đã ngã xuống biên giới phía Bắc chống lại quân bành trướng năm 1979. Thậm chí lấy một ngày kỉ niệm cũng không có. Những tượng đài để ghi nhớ và nhắc nhớ cảnh giác, đâu phải là để gây lòng hận thù mà phải sợ? Ta không làm, chúng đâu có nể. Lấn trên bộ xong, chúng tiếp tục lấn trên biển đảo!
chúng ta cần phải có những đài kỉ niệm ở những nơi nóng bỏng, nhắc cho người dân ghi nhớ lịch sử thì mới giữ được nước. Đừng bao giờ quên những người đã vong thân vì nước để hôm nay đất nước được tươi tốt, ngửa mặt với thế giới. Chúng ta cần minh bạch với lịch sử đẻ con cháu chúng ta được mãi mãi ngẩng cao đầu!
Viết vào ngày 27/7/2011.