doduc
1 – Thành ngữ
Ngày bé thỉnh thoảng nghe bố mắng các chị gái mỗi khi ngủ dậy muộn: “ chè pha lại, gái ngủ trưa” chả ra làm sao cả.
Chè pha lại thường luễnh loãng vô vị, gái ngủ trưa là gái lười biếng , đại loại như vậy.
Nông thôn khi ấy cũng không có việc gì nhiều, hết mùa vụ thì đi hái củi chất đống dự trữ để đun dần. Cũng có khi hái măng, kiếm tí rau rừng…Những việc như thế thường phải dậy từ tinh mơ, đi làm từ sớm.
Lao động tích cóp, và cũng từ đấy hình thành những câu thành ngữ định vị cho những giá trị.
Xưa, con gái bị nhắc nhở như vậy xấu hổ lắm.
Bây giờ thì khác, gái ngủ trưa là chuyện bình thường.
Có lần tôi hỏi một cô bé giải thích câu thành ngữ trên, cô bảo: chè pha lại chắc là nước chè sẽ ngon phải không chú, vì pha lại chè mới ngấu. Còn gái ngủ trưa la phản ánh tinh thần thời đại. bọn chúng cháu giờ hay thức khuya và sáng ra thường ngủ nướng, nếu không phải đi làm…
Cũng không biết làm sao, vì cô bé ấy là người thành thị, con công chức. Nó đâu có biết ruộng đồng và những việc vặt của người nhà nông. Câu thành ngữ trên là từ nông thôn, đâu phải từ thành thị.
Cũng có thể nó giải thích sai, nhưng cũng có thể gọi là ngụy biện.
2 – Khái niêm
Có một ông vụ trưởng vụ kế hoạch từng học trường chính trị cao cấp khi làm việc phê duyệt với đối tác, cứ mười , mười lăm phần trăm đòi chi lại tùy dự án lớn nhỏ. Một bạn đồng liêu hỏi: vậy có phải mình nhũng nhiễu không. Anh cười: Anh nghĩ thế sao. Đây sao gọi là tham những. Họ làm kiếm gấp mươi mười lăm lần với cánh ngồi văn phòng. Số phần trăm kia là “phân phối lại”. Đó là hình thức trực tiếp với mình nhanh hơn . Với lại các cụ đã nói “thợ may ăn giẻ, thợ vẽ ăn hồ”. Ngành nào nghề nào mà chả phải kiếm tí chút.
Anh ấy yên tâm một thời gian dài với cái lí thuyết về phân phối lại của “chính trị kinh tế học” Mác Lê khi ở trường chính trị ra. Và tất nhiên cũng ăn chia theo dây để cho mọi chuyện êm xuôi. Anh là người lộ đầu thì kiếm khá hơn cả.
Nhưng năm dự án rồ dạt, nghe bảo cứ sáng thức dậy là đã có hai chỉ vàng đặt ở đầu giường rồi. Dĩ nhiên ở đây là nói theo hình tượng.
Anh ấy có mười năm bờ xôi rưộng mật như thế. Đến khi bị huyền chỗ thì cũng đã no ứ ra rồi.
3 – Ở trên cô bé giải thích sai thành ngữ hoặc là do không biết, hoặc là do ngụy biện để chữa cho cái tật xấu của mình nhẹ đi. Nhưng bên dưới câu giải thích của ông Vụ trưởng có học thì hoàn toàn là chủ động để bao biện cho cái việc tham nhũng của mình. Đó là sự đánh tráo khái niệm bằng cách cắt đi một phần câu” phân phối lại dưới sự quản lí của nhà nước”, và bây giờ nhà nước là của ông ấy và phân phối lại là phân phối cho ông ấy và đồng bọn, chứ không phải là phân phối dưới sự quản lí của nhà nước nữa.
Ngày xưa chức vụ là kèm theo trách nhiệm với nhà nước và nhân dân. Ngày nay chức vụ là tài sản riêng của người có chức. Với nhà nước, bên ngoài quản lí điều hành, còn bên trong cái lợi thì thu vén vào túi riêng của mình.
Sự đánh tráo khái niệm này không phải do thiếu hiểu biết mà là quá hiểu biết , nhằm che đậy hành vi bất lương của mình, lâu ngày được coi là đương nhiên.
Mua quan bán tước từ đây mà ra. Lâu rầy người ta yên tâm với sự đánh tráo này và coi đó là chuẩn mực. Chuẩn mực của thời lạm quyền và tha hóa. 8/10/2013